Di: Emin Madi
KUNDASANG: Zi Lunsin Koroh kinumpaasan 80 toun nopo nga' songuhun Bobohizan toi bobolian poimbida' do tuhun KadazanDusun, i kalaja' disido okon noopo ko' mongusap o tuhun kitoluo nga' "monginsomok" mamaamasi tongosundu i kikotumbazaan madtatamong Nuhu Nabahu.
Gisom po di ngoopodan toun hinaid, noonuan zi Lunsin tonggungan montok papanau abaabazan adat guuguhu diho' id himunduk nuhu takavas id Kabaatan Kohisaun Asia montok iso' padaamaan poimbida' montok "popotoonong" madtatamong nuhu diho' montok papatantu pamanaan i' oumohig doid tutumakad do nuhu.
Di timpu nakatahib, tumakad zi Lunsin om papanau abaabazan diho' id Panar Laban (kiikila 3,353 meter kinavas) katapi' touvi' diti nosusuut o umul i' tadon nodii do moing-hoing, pinihi di Lunsin boogizan doid dampa' nuhu toniini' id somok Timpohon Gate, tampat tutumakad do nuhu popotimpuun do panakadan.
"Nohoing zou nodii kozo montok tumakad nuhu diti baino nga' sabap no do kalaja' ku i' kakaal do gunoon (montok popotoonong madtatamong) pinatatap ku montok papanau abaabazan diho' id boogizan guvas nuhu," ka di Lunsin i' papanau abaabazan dino id Timpohon Gate di kavavagu.
Di ontok kokito' kusai i' kiumul-umul nodi i' papanau abaabazan dino nokopoguhi' mahik koondoman doid monunuat do nadaapasan poguhui monoodo luputan abaabazan diho' doid pintangaan 80dan, ontok dii sinakadai zi Lunsin sontimungan popopotunud nuhu papanau "kopokitanan" id Panar Laban, tampat do tutumakad do modop sonsodop poguhui popotihombus panakadan touvi doid himunduk ontok timpu minsuusuvab tadau sumusuut.
Poguhuui diti zi Lunsin sondii' popopotunud nuhu nga' sabap no do kabaahan disido sabaagi songuhun "Bobolian" i' notungkus disido mantad todu' taki dau, touvi dino miampai poimbida' nadadi' isido "Mononolob" toi' ko' bobohizan do nuhu.
Montok papanau abaabazan dino, tomoimo di Lunsin kouvangan 'komburongoh' toi' tangkal tosundu, miaga koumatan mistik, kikotumbazaan mantad mamaganu o susumuni' poinsuvai i' komozon tamongan do mamaamasi tongosundu.
Momoguno abaabazan diho' nga' tuu' tinan manuk topuak, tontohu', pinang om sigup.
Montok papanau abaabazan dino, kibasaan zi Lunsin basaan toitom, tumimpuun do mongunggu' 'komburongoh' om suutonon miampai momuinait i' maganu timpu tanaau doid boos Dusun.
Toinsan-insan oongou i bobohizan dino momohoou ngaan "madtatamong" nuhu diho, hobi no 'kinomburawan' i' tumanud di Lunsin, laja mamaamasi tongosundu Nuhu Nabahu.
Suutonon di Lunsin miampai sakadazan songuhun mogiigizon kampung, Douni Lajsou, mongoot manuk nokomoi i' oviton do muhi' montok do akanon.
Sabaagi tanda do nopongo poingimatu' o abaabazan dino, potodsokon di Lunsin iso' kazu i' kopupuson id somputu do ototootopot poingontok id tampat manuk topuak dino do kinoot, i tumanud disido, sabaagi sindata' montok mongukum isai-isai noopo i' au' nakaanu monuhuk "pibatosan".
Abaabazan koubasanan diti nga' pinapanau mantad poguhui po haid id nomboo gisom po di koizon o tuhun Dusun id piad nuhu id Bundu Tuhan, kiikila 10 km mantad Taman Kinabalu, dumadi' popopotunud tutumakad nuhu.
Songuhun mantad popopotunud nointutunan ontok 1940dan miaga Gunting Lagadan, huguan kampung Dusun, i ngaan disido pinosuat doid sakaping tanda' popotunud kazu id Low's Peak, himunduk takavas do nuhu dino.
Kinomoi zi Lagadan do pinapapanau abaabazan isooi' monikid tumakad do nuhu.
Au' aanu papatantu do ahal tutumakad nuhu i atagak sabap nadadi' munggui madtatamong nuhu diho' toi' sabap kinalag sondii', katapi tumanud di Lunsin nadadi' dati kaantakan dino sabap koimaan au' ohinuud tutumakad i "pinopoimvuhai kahadangan" madtatamong nuhu dino.
Ontok 1976, songuhun susumikul pangaan kohimo takavas pinosogu natagak ontok tuminakad Nuhu Nabahu om ontok 1989, duvo po vagu tutumakad mantad Sarawak nokotoguvang nasip isooi'. Au' insan do kokito' tinan dioho'.
Kinatagakon dioho' i' noponu' pongimuizan toi' misteri dino naantakan ontok do maso abaabazan montok popotoonong madtatamong nuhu dino i' papanaun mantad iso' sinakagon doid iso' sinakagon do pinotood miampai aiso saasabap mantad 1970 gisom pinoimagon mahik abaabazan dino ontok 1993.
Kakaal soovon do tuhun KadazanDusun, hobi no id taatanga' okon ko' Islam, Nuhu Kinabalu sabaagi tampat tundoongon koduuduvo toi' sunduvan(spirit) dioho' i minidu pogun.
"Iho iso' pamantangan om ahansan zou kaanu popotihombus papanau abaabazan koubasanan diti insan po vagu kakaal do ohidas ku," ka di Lunsin miampai noponu' kahansanan.
Miampai ginumu 15,000 tutumombuhui doid Taman Pogun Kinabalu, Posumpakon Tungkusan Sompomogunan, monikid vuhan, baino diti Nuhu Nabahu no i tampat kotombuhuzan i tadon nointutunan, hoohobi po vagu miampai kivaa piboi'an Internation Climbathon i baino poindadi' abaabazan tounan.
--Bernama
No comments:
Post a Comment